‘De wereld deugt, wijzelf helaas wat minder’ At years end, rethinking The Family of Man

Voordat Ritsaert ten Cate (1938) vanaf het begin van de jaren negentig beeldende kunst maakte werkte hij meer dan dertig jaar in de theaterwereld. Hij was de man achter het legendarische Mickery, een productiehuis voor experimenteel theater en een belangrijke plek voor performancekunst in de jaren zeventig en in een later stadium directeur van DasArts, de Amsterdamse interdisciplinaire werkplaats voor theater, dans en mime. Hij maakte talrijke voorstellingen waarvoor hij ook de decors ontwierp en scripts schreef. De Appel heeft Ten Cate uitgenodigd om een tentoonstelling te maken met als uitgangspunt ‘ de kunstenaar als curator’. De tentoonstelling ‘De wereld deugt, wijzelf helaas wat minder’ (Leo Vroman) in bestaat uit collage-achtige sculpturen en installaties vol verwijzingen naar de politiek, geschiedenis en existentiële vraagstukken over het goede en het kwade in de mens: uitvergrote krantenfoto’s kronkelen als een slang door de tentoonstellingszalen. Wanden hangen van boven tot onder vol met door Ten Cate geselecteerde kunstwerken - die ten dele uit zijn eigen collectie komen - en krantenknipsels waardoor de actualiteit zich mengt met de (kunst)geschiedenis. De kunstenaars die hij presenteert plaatst hij zonder uitzondering in het perspectief van de wereld waar ze deel van uitmaakten en uitmaken. De harde realiteit is door de kunstenaar voorzien van bijzonder licht. Ten Cate voegt bestaande voorwerpen samen tot een aanstekelijk theatraal universum: een speelgoedpop behangen met parelkettingen voorzien van pruik, camouflagepak en boa naast een opblaas variant van de schreeuw van Edvard Munch, minuscuul militair speelgoed, een bijna twee meter in beton gegoten verbeelding van Keith Haring. Hij schuift met decorstukken en rekwisieten, hij regiseert en ensceneert totdat er een coherent beeld ontstaat. In ‘De wereld deugt, wijzelf helaas wat minder’ biedt Ten Cate op een speelse en verrassende manier een kritische kijk op maatschappelijke verhoudingen. Alsof hij de krankzinnige wereld bij moet houden laat hij in een razend tempo beelden en installaties als verhalen of voorstellingen die gaan over hoe wij mensen kijken, belichten en beleven voorbij komen. Gebaseerd op de memorabele fototentoonstelling ‘The Family of Man’ van 1955 - die destijds was samengesteld rond universele thema’s als liefde, kinderen en dood - laat Ten Cate de kijker een andere wereld zien dan de makers van de tentoonstelling uit de tijd van de wederopbouw. Als tegenhanger van ellende en onrecht toont Ten Cate ook beelden van hoop, geluk en liefde. Daarmee wil Ten Cate aangeven dat het leven een feest kan zijn zolang men er in blijft geloven en er hartstochtelijk aan deelneemt. Afbeeldingen: zaal 1 1 Keith Haring, ‘Totem' (1989), Met dank aan Rijksakademie, Amsterdam 2 Madonna (17e eeuw) 3 Ritsaert ten Cate, ‘Smile’ (2001), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 4 Ritsaert ten Cate, ‘A Sunset Kind of Thing’ (2004) 5 Ritueel beeld (Stille Oceaan) 6 Ritsaert ten Cate, ‘Merry X-mas’ (2004), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam zaal 2 1 Robert Longo, ‘Jonathan’, uit serie ‘Men in the Cities’ (1988) 2 Narcisse Tordoir, Onderdeel van de installatie 'L'Africeur de Bogolan' (2003-04), Collectie kunstenaar 3 Karen Ballard-Pool, ‘Saddam Hussein op de dag van het tribunaal verhoor in Bagdad op 1 juli 2004' (2004), © Karen Ballard-Pool / Reuters 4 Gilbert & George, ‘The Singing Sculpture by John and Anne Abbot’, ed. 95/100 (1993), Met dank aan Stichting DasArts, Amsterdam 5 Albert Eckhout, 'Portret van een Afrikaan' (Dom Miguel de Castro), Met dank aan het Nationaalmuseet, Kopenhagen 6 Joost van den Broek, ‘Theo van Boven' (2004), Collectie kunstenaar 7 Germaine Kruip , ‘Z.t.' (1998) 8 Thomas Schütte, ‘United Enemies - a play in ten scenes' (1994), Courtesy S.M.A.K. Stedelijk Museum voor Actuele Kunst, Gent 9 Francis Bacon, ‘Triptyque 72', ed. 86/180 (1989), Courtesy Livingstone Gallery, Den Haag 10 Gerhard Richter, für Documenta, ed. 44/60 (1996) 11 Marlene Dumas, ‘Schets voor een Monument voor de Vrede', ed. 55/60 (1993) 12 David Hume Kennerly, ‘Donald Rumsfeld's Traveling Office Flies To Uzbekistan' (2004), © David Hume Kennerly/ Getty Images 13 Marc Wolfe, ‘Lord, grant me the strength...' (2004) 14 Michael Moore, Still uit 'Fahrenheit 9/11' (2004), © Lions Gate Entertainment 15 Ritsaert ten Cate, ‘The Dialogue' (2002), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam zaal 3 1 Lie van de Werff, 'Van vaas tot been' (1998-99) 2 Roy Villevoye, ‘Pupís Pokmán’ (2000), Collectie kunstenaar 3 Nic Nicosia, ‘The Cast (Ms. D. Avignon)' (1985) 4 Jan Banning, ‘Neelie Kroes' (2004), © Jan Banning / Hollandse Hoogte 5 Ritsaert ten Cate, ‘Moeder en dochter' (2000), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 6-8 Marlene Dumas, ‘Purple Pose’, ed. 4/50 (1999); ‘Dorothy D-lite’, ed. 4/50 (1999); ‘Snowflake’, ed. 4/50 (1999), Privé-collectie 9 Janneke Viegers, ‘Moeder’ (1992) 10 Ritsaert ten Cate, ‘Meisjeskop' (2002), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 11 Axel & Helena van der Kraan , ‘Tikkend vrouwtje' (1978) 12 Quirine Racké & Helena Muskens, 'Untitled' man/women' (2000) 13 Antoon van Welie, ‘Enny Vrede' (1910) 14 Mimo Paladino, 'Muto', ed. 3/35 (1985) 15 Advertentie 'Ironwolf Enterprises' (2004) zaal 7 1 Boom der profetieën' 2 Yang Zhenzhong, ‘I will die' (2001) 3 Willoughby Wallace Hooper, ‘Starving Indians, Madras (South India)' (1876), Met dank aan Wim van Sinderen en Willem van Zoetendaal 4 Sharon Lockhart, ‘Untitled 2' (1983) 5 Ben d'Armagnac, Performance De Appel (1978) 6 Ritsaert ten Cate, ‘Onvoltooid verleden tijd' (2004) 7 Ritsaert ten Cate, ‘Zelfportret Rembrandt' (serie 'Honestly stolen from the experience of a lifetime', 2001), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 8 Ritsaert ten Cate, ‘For the Birds', ed. 2/3 (2002), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 9 Shin Junsik, ‘Ee Mot Ko? #17', ed. 1/6 (2003) 10 Ritsaert ten Cate, ‘Brother' (2001), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 11 Saddam Hussein na zijn arrestatie door Amerikaanse troepenmachten 15 km buiten Tikrit op 13 december 2003, © ANP Photo 12 Ritsaert ten Cate, ‘9/11' (2001), Courtesy Reutengalerie, Amsterdam 13 Gerhard Richter, ‘S. mit Kind' 827-5 (1995), reproductie 14 Koos Breukel, ‘Michael Matthews' (1995)