Vrije Ruimte Festival 2025, georganiseerd door Amsterdam Alternative, vindt plaats op tien verschillende locaties op tien verschillende data in 2025, om zowel het 10-jarig bestaan van Amsterdam Alternative als 750 jaar Amsterdam te vieren. Op vrijdag 16 en zaterdag 17 mei strijkt het festival neer bij de Appel voor programma's over cuts and currencies.

Bezuinigingen en het overstijgen van staatsafhankelijkheid
Vorig jaar zagen we dat veel kunst- en culturele instellingen in Nederland geen geld meer kregen van gemeentelijke en nationale financieringsinstanties. Dit heeft een domino-effect op kunstwerkers in Nederland en op wat voor soort institutionele, artistieke en curatoriële praktijken worden ondersteund. De defunding van instellingen heeft een spervuur aan vragen opgeroepen die wij (instellingen en kunstenaars) ons samen met vele collega's over de hele wereld hebben gesteld. Hoe kunnen we de huidige defunding van instellingen lezen? Hoe geven politieke ideologieën, met name neoliberale tendensen, vorm aan de toewijzing en opzet van kunstsubsidies? In hoeverre beïnvloeden liberale marktprincipes openbare financieringsinstanties? Maakt de druk van neoliberale kaders kunst tot handelswaar en ondermijnt het haar potentieel voor echte politieke dissidentie? Hoe kunnen kunstinstellingen en kunstenaars veerkrachtig blijven en structurele precariteit op de lange termijn aanpakken? Hoe kunnen we omgaan met onze afhankelijkheid van overheidsfinanciering onder de huidige politieke omstandigheden? Hoe kunnen we middelen verzamelen en delen in het licht van een financieringsinfrastructuur die concurrentie creëert?

Sprekers: Jack Segbars, Pascal Gielen, Koen Bartijn and Sepp Eckenhaussen
Respondenten: Kris van der Veen, Sara Giannini, Arthur Steiner, Tessa Giller, Harriet Morley and Gertrude Flentge

Programma:
11:00-13:00 uur: Jack Segbars en respondenten
13:00u-14:00 uur: Lunch
14:00u-16:00 uur: Pascal Gielen en respondenten
16:00-17:30 uur: Koen Bartijn en Sepp Eckenhaussen (via zoom in Breda) en respondenten
17:30-18:30 uur: Afsluiting - vragen, gedachten

Leren van gemeenschapsvaluta's
Veel kunstenaars en gemeenschappen gebruiken alternatieve valuta om waarde te herverdelen en middelen lokaal te laten circuleren. Deze munteenheden stellen hen in staat om hun ruilmiddelen te beschikken en onafhankelijk van banken, de reguliere economie en nationale munteenheden te opereren. Door gemeenschapsmunten in te voeren kunnen lokale economieën onderbenutte hulpbronnen mobiliseren, in basisbehoeften voorzien en economische veerkracht bevorderen. Zou het creëren van een lokale munt kunnen helpen om de verbindingen en de economie binnen het netwerk van Amsterdam Alternative te versterken? We verkennen deze vraag met verschillende experts.

Sprekers: Henk van Arkel, Thomas Siderius, Yazan Khalili, MG Pringgotono, Heidi Leenaarts

Programma:
10:30-11:00 uur - Deuren open
11:00-11:15 uur - Inleiding
11:15-11:30 uur - Henk van Arkel - korte introductie
11:30-12:15 uur - Thomas Siderius - presentatie
12:15-12:25 uur - Tijd voor reflectie op de presentatie
12:25-12:50 uur - Korte documentaire
12:50-13:00 uur - Tijd om na te denken over de docu
13:00-13:20 uur - Presentatie Yazan Khalili - Dayra
13:20-13:30 uur - Tijd om na te denken over de presentatie
13:30-14:15 uur - Lunch
14:15-14:40 uur - MG Pringgotono - presentatie Jalar Collectief Portemonnee
14:40-14:50 uur - Tijd om na te denken over de presentatie
14:50-15:30 uur - Heidi Leenaarts - presentatie United Economy
15:30-15:40 uur - Tijd om na te denken over de presentatie
15:40-17:30 uur - Henk van Arkel en Thomas Siderius - Workshop - hoe zet je een alternatief betalingssysteem slash currency op voor/vanuit het Amsterdams Alternatief netwerk?
17:30-18:00 uur - Afsluiting

Dag 1

Pascal Gielen: Cultuur onder extreemrechts bestuur: strategieën om te overleven
Deze lezing bouwt voort op de analyse uit Trust. Building on the Cultural Commons (2024) en onderzoekt hoe de opkomst van extreemrechts bestuur in Europa kan worden begrepen als een paradoxale reactie op een diepere sociaal-politieke wond: de neoliberale uitholling van solidariteit, sociale cohesie en culturele betekenis. De ommezwaai naar autoritarisme en identiteitspolitiek wordt hier geïnterpreteerd als een affectieve reactie op decennia van hyperindividualisering, competitielogica en institutioneel wantrouwen – omstandigheden die de commons en de culturele bodem waaruit collectief vertrouwen kan groeien, hebben uitgedroogd. Door extreemrechts te kaderen als een misplaatst verlangen naar verbondenheid en gedeelde betekenis, biedt deze lezing een alternatief antwoord dat geworteld is in de praktijken van cultureel commoning.

Jack Segbars: De infrastructurele vliegenval, artistieke identiteit en zelfbeheersing
In de presentatie worden enkele bevindingen uit het artikel The Art Subsidy System: Long-Standing, Unresolved Tensions, gepubliceerd door Metropolis M, toegelicht. Deze onderzoekstekst, geschreven in samenwerking met Falke Pisano, is een poging om de problematische en structureel precaire situatie van de kunsten binnen het financieringssysteem te analyseren. We richten ons daarbij op de manier waarop de strijd om een duurzame plek voor kunstproductie als hedendaagse praktijk wordt gemarginaliseerd door de heersende politieke economie en governance. Op basis van deze analyse doen we enkele suggesties voor hoe kunstproductie vanuit deze constellatie en vanuit haar eigen ambitie deze situatie zou kunnen gaan betwisten. In plaats van een reservaat aangeboden te krijgen, zou de focus moeten liggen op de interactie met het voorwaardelijke kader, om de totalisering door de politieke economie waartoe het behoort, aan te vechten. Zelforganisatie en dialoog over de vorm van het werk maken deel uit van een dergelijke onderneming.

Sepp Eckenhaussen en Koen Bartijn
Valuta's vertegenwoordigen verschillende, soms tegenstrijdige waarden in verschillende contexten. Historisch gezien werd monetaire waarde altijd tegenover artistieke waarde geplaatst. Een groeiende groep kunstenaars en organisaties neemt echter de veranderlijke waarde van geld als uitgangspunt en benadert de economie als een ontwerpvraagstuk. Welke transvalorisatie kunnen cultuurwerkers hier en nu bewerkstelligen? In deze presentatie kijken we naar een reeks voorbeelden, van de collectieve financialisering van openbare collecties en de zelforganisatie van een basisinkomen op de blockchain tot lokale stemming over de herverdeling van overheidsfinanciering.

Dag 2

Henk van Arkel
De sessie richt zich in het bijzonder op geld, hoe het soort geld dat we gebruiken druk uitoefent op onze samenleving en ervoor zorgt dat we ons richten op materiële groei ten koste van een eindige planeet. 30 jaar geleden besloot STRO een levensvatbaar alternatief te ontwikkelen en heeft 20 jaar aan R&D besteed om hiervoor de basis te leggen.

Thomas Siderius: Transformatieve lokale valuta
Deze lezing behandelt een reeks praktijkvoorbeelden van lokale valuta's over de hele wereld en de mechanismen die ze gebruiken om de dynamiek van hun lokale economieën te veranderen. Uit deze voorbeelden worden lessen getrokken over wat lokale valuta's doet werken en hoe deze systemen voor verschillende doeleinden kunnen worden ontworpen.

Yazan Khalili over Dayra
Dayra is een medium voor het circuleren van gemeenschappelijke schulden binnen bestaande vertrouwenskringen. Het maakt onderlinge afhankelijkheid tussen verschillende economieën in de samenleving mogelijk door de waarde van hun lokale hulpbronnen als bestaande rijkdom te meten, te delen en uit te wisselen zonder dat er geld aan te pas komt.

MG Pringgotono over Jalar Collective Wallet
Leden van het platform Temujalar.art verdienen en verzamelen digitale punten, Jalar genaamd, voor hun Jalar Collective Wallet. Ze genereren Jalar door middelen of activiteiten bij te dragen aan het platform. Ze kunnen deze punten besteden om deel te nemen aan workshops en virtuele evenementen, of om een collectieve ruimte op te bouwen. De Jalar Collective Wallet lijkt op de gemeenschappelijke pot van documenta fifteen, die gezamenlijk wordt beheerd door collectieven.

Heidi Leenaarts
Als we water en geld vergelijken, zien we een belangrijk verschil: we kunnen de stroom van geld niet zien. Deze lezing maakt gebruik van de verbeeldingskracht van het publiek om de stroom van geld zichtbaar te maken... en we zullen ontdekken hoe deze kan worden veranderd.